Nawiązując do poprzedniego artykułu, przypominamy definicję dysleksji rozwojowej, która oznacza specyficzne trudności w uczeniu się czytania i pisania, uwarunkowaną nieprawidłowym funkcjonowaniem centralnego układu nerwowego. Można wyróżnić następujące jej postacie, które mogą występować jednocześnie lub osobno.

Dysleksja – trudność w czytaniu (najczęściej powiązane z trudnościami w pisaniu).
Dysortografia – trudności w opracowaniu poprawnej pisowni (w tym także popełnianie błędów ortograficznych).
Dysgrafia – trudności w opanowaniu kaligrafii (niski poziom graficzny pisania tzw. brzydkie pismo).

      Uwarunkowanie tych zaburzeń są różne tj. dziedziczność, niedokształcenie lub uszkodzenie centralnego układu nerwowego z okresu ciąży lub porodu. Zaniedbanie środowiskowe i dydaktyczne mogą pogłębić zaburzenia i trudności dziecka ale nie są podstawową przyczyną. Nie możemy mówić o dysleksji w przypadku obniżenia sprawności intelektualnej, schorzeń neurologicznych oraz gdy jedyną przyczyną trudności w uczeniu się są wady wzroku i słuchu. Dzieci rodziców z problemem dysleksji, dzieci z nieprawidłowej ciąży i porodu oraz nieharmonijnie rozwijające się w okresie poniemowlęcym i przedszkolnym (np. z opóźnionym rozwojem mowy) to dzieci “ryzyka dysleksji”. Im wcześniej zostaną objęte opieką, tym większe szanse aby zapobiec ich trudnościom szkolnym. Co wg prof. dr hab. Marty Bogdanowicz powinno nas zaniepokoić w zachowaniu naszego dziecka? Wiek przedszkolny (3-5 lat) - opóźniony rozwój mowy, trudności w wypowiadaniu dłuższych słów, zapamiętywaniu nazw lub szeregu nazw np. posiłków, kolejności liczb - opóźniony rozwój ruchowy, np. późne chodzenie lub siadanie, trudności z utrzymywaniem równowagi podczas chodzenia po krawężniku, koordynacja ruchów, niechęć do zabaw ruchomych (nie spowodowane nadwagą) Ö mała sprawność ruchowa rąk podczas czynności samoobsługowych np. nie zapina guzików, nie utrzymuje sprawnie łyżki podczas samodzielnego jedzenia, ma trudności z samodzielnym ubraniem się oraz niechęć do rysowania, wycinania, kolorowania, malowania itp., a co za tym idzie

- niski poziom prac artystycznych w stosunku do wieku dziecka Klasa “0” (6-7 lat)
- trudności z wymową (przekręcanie słów), wadliwa wymowa, błędy gramatyczne
- trudności z zapamiętywaniem wierszyków, piosenek, szeregów nazw np. pór roku, dni tygodnia, kolejność liczb
- trudności z odróżnianiem podobnych głosek, z wydzielaniem sylab i głosek ze słów oraz łączeniem ich w słowa (analizę, syntezę sylabową i głoskową) np. kotek, k-o-t-e-k, ko-tek
- nie wysłuchiwanie na jaką głoskę zaczyna się lub kończy wyraz
- niechęć do rysowania, trudności z odtwarzaniem figur, wzorów, szlaczków
- trudności z układaniem obrazów z elementów według wzoru np. puzzli, klocków, mozaik
- oburęczność, mylenie prawej i lewej ręki, nogi, itp.
- trudności w nauce czytania wg programu klasy “0” Wiek młodszy szkolny (klasa I-III)
- utrzymywanie się powyższych objawów zaburzeń oraz trudności z zapamiętywaniem i przypominaniem sobie nazw, nazwisk, szeregów: nazw (dni tygodnia, miesięcy), tabliczki mnożenia, dat, zapisywanie liczb wielocyfrowych
- nasilone trudności w uczeniu się czytania i pisania
- mylenie liter podobnych pod względem kształtu (p-b-d-g, m-n, l-t-ł, m-w)
- mylenie liter odpowiadających głoskom podobnym dźwiękowo (d-t, g-k, z-s)
- opuszczanie, dodawanie, przestawianie liter, sylab oraz rozdzielanie wyrazów
- trudności z pisownią zmiękczeń, głosek nosowych (ą, ę, m, n)
- brzydkie pismo, rysunek i inne prace plastyczne, niezdolność ruchowa i manualna.
      Wg Zdzisławy Saduś, autorki książek oraz ćwiczeń do nauki ortografii dla uczniów młodszych oraz starszych klas szkoły podstawowej i szkół ponadpodstawowych powinno nas zaniepokoić, gdy nasze dziecko lub uczeń do końca kl.I nie umie pisać wg zasady fonetycznej tzn. pisze tak jak słyszy z błędami. Dotyczy to oczywiście tylko wyrazów bez utrudnień ortograficznych np. sałata, stolik, mapa, tam, itp., a nie – k(w)iatek, st(ó)ł, (ch)le(b). Do połowy kl.II nie powinno już mieć kłopotów z pisownią i wysłuchiwaniem wyrazów z s, sz, cz, a kończąc ją –z pisownią wyrazów ze spółgłoskami miękkimi . W kl.III nasza latorośl może jeszcze czasami mylić pisownię wyrazów z ó-u, rz-ż ale gorzej gdy myli litery np. słój-złój.

Wiek starszy szkolny (powyżej klasy IV)

- na skutek kilkuletniej pracy trudności w czytaniu mogą ustąpić lub istotnie się zmniejszyć
- trudności w pisaniu mogą ograniczyć się głównie do błędów ortograficznych (pomimo znajomości zasad ortografii!), brzydkiego pisma
- trudności w nauce mogą rozszerzać się na inne przedmioty np. języki obce, wychowanie fizyczne, geografię, matematykę mogą pojawić się zaburzenia emocjonalne i motywacyjne związane z niepowodzeniami szkolnymi i niską samooceną
      Kluczem do przeciwstawienia się tym zjawiskom jest wiedza na temat przyczyn i mechanizmów specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu, które pozwoli zarówno rodzicom jak i nauczycielom wcześnie wykryć objawy dysleksji i udzielić właściwej pomocy. Należy jeszcze raz podkreślić, że podstawowym warunkiem powodzenia jest współpraca: reedukator - rodzic - nauczyciel.
O formach pomocy i przeżyciach matek dzieci z dysleksją już następnym numerze.