Corocznie w okresie Wszystkich �wi�tych i Zaduszek w sto�ecznej prasie, radiu i telewizji pojawiaj� si� artyku�y i reporta�e prezentuj�ce warszawskie cmentarze. W zdecydowanej wi�kszo�ci dotycz� one nekropolii najbardziej znanych, nadal odwiedzanych, jak cho�by Cmentarz Br�dnowski, a ju� zdecydowanie rzadziej miejsc poch�wku zapomnianych lub niedost�pnych szerszemu gronu odwiedzaj�cych jak Cmentarz �ydowski na Targ�wku, czy tzw. cmentarz choleryczny usytuowany pomi�dzy nasypami kolejowymi w pobli�u ul. Starzy�skiego.

S� jednak miejsca, gdzie dzi� po dawnych nekropoliach nie zosta� cz�sto najmniejszy �lad, a pami�� o nich - wydawa�oby si� - dawno zagin�a. Na ich miejscu wznosz� si� czasem p�niejsze zabudowania, a niekt�re z cmentarzy trudno nawet dok�adnie zlokalizowa�. Takie miejsca s� r�wnie� na Pradze i niekt�re z nich wydob�dziemy z zapomnienia.

Na rogu ulic Okrzei i Wrzesi�skiej zlokalizowane s� warte wyburzenia baraki, kt�re stoj� na historycznym dla dzielnicy miejscu. Ot� w pobli�u zbiegu obu wymienionych ulic znajdowa� si� niegdy� drewniany ko�ci� �w. Stanis�awa na Skaryszewie, kt�ry dla ca�ej Pragi spe�nia� funkcj� ko�cio�a parafialnego. Tu tak�e, w s�siedztwie �wi�tyni, zlokalizowany by� m.in. g��wny cmentarz Pragi w XVII i XVIII w. Ko�ci� i towarzysz�ce mu obiekty istnia�y a� do czasu swej rozbi�rki, kiedy to w latach 1807-11 na Pradze powsta�a na rozkaz cesarz Napoleona twierdza, pod budow� kt�rej rozebrano wi�ksz� cz�� dotychczasowej zabudowy prawobrze�nej Warszawy.

Cofnijmy si� jednak w przesz�o��. W 1591 r. powstaje osada Skaryszew. Kanonik p�ocki i proboszcz z pobliskiego Kamiona (dzi� Kamionka) ksi�dz Stanis�aw Skarszewski rozplanowa� miasteczko na p�nocnej cz�ci grunt�w wsi Kamion i nazwa� je od swojego nazwiska Skarszewem, kt�ra to nazwa z czasem przekszta�ci�a si� w Skaryszew. Granica pomi�dzy Prag� a Skaryszewem le�a�a w linii obecnej ulicy Stefana Okrzei. Grunty Skaryszewa rozci�ga�y si� na po�udnie od tego traktu. Skaryszew otrzyma� prawa miejskie w 1641 roku dzi�ki zwierzchnictwu nad nim biskupstwa p�ockiego, na czele kt�rego sta� w�wczas sam kr�lewski brat � Karol Ferdynand Waza. Pierwsza �wi�tynia stan�a tu tak�e w tym okresie. Wiemy, �e istnia�a ju� w 1643 roku, a informacj� o tym odnajdujemy w pierwszym przewodniku po Warszawie pt. "Go�ciniec, abo kr�tkie opisanie Warszawy", kt�ry w wierszowanej formie w tym w�a�nie roku wyda� kr�lewski muzyk, a tak�e budowniczy Adam Jarz�bski. Kr�tka wzmianka brzmi nast�puj�co:

Przy tym Skaryszew miasteczko,
Z Prag� obok niedaleczko,
W nim jest ko�ci� tak�e nowy,
Nie pisz� wi�cej ponowy,
Jedno w o�tarze nadobny,
Dosy� jest wewn�trz ozdobny.
Tam chrzcz� dziatki, �luby daj�,
Jak u fary, powiadaj�.

Ko�ci� skaryszewski uleg� jednak zniszczeniom w okresie potopu szwedzkiego. Po odbudowie przez mieszczan �wi�tynia uzyska� w 1681 roku status ko�cio�a parafialnego, a to dzi�ki przeniesienia tej funkcji ze zrujnowanej �wi�tyni na dzisiejszym Kamionku, kt�r� ostatecznie rozebrano (sta�a ona w miejscu obecnej konkatedry p.w. MB Zwyci�skiej przy ul. Grochowskiej, obok fabryki Wedla).

Ko�ci� �w. Stanis�awa by� budowl� drewnian�, stosunkowo niewielk�, ale z do�� bogatym wyposa�eniem. W osiemnastym wieku w jego wn�trzu znajdowa�o si� osiem o�tarzy m.in. Imienia Jezus, Anio��w Str��w, �w. Stanis�awa, �w. Floriana, �w. J�zefa oraz nale��cy do tutejszego bractwa r�a�cowego o�tarz MB R�a�cowej. W o�tarzu g��wnym odbiera�a cze�� gotycka figura Matki Boskiej Kamionkowskiej, przeniesiona w XVII stuleciu ze wzmiankowanej �wi�tyni z s�siedniego Kamiona. Bry�� ko�cio�a wie�czy�a sygnaturka. Wok� �wi�tyni rozci�ga� si� cmentarz, gdzie w XVII i XVIII stuleciu chowano zmar�ych mieszczan Pragi i Skaryszewa oraz osiad�� w pobliskich swych dworach szlacht�.

W latach 1773-94 proboszczem w Skaryszewie by� zas�u�ony pisarz, publicysta i pedagog � ksi�dz Jan Bohomolec. By� jezuit�, m�odszym bratem r�wnie� jezuity i jednego z czo�owych przedstawicieli O�wiecenia, Franciszka Bohomolca � poety, komediopisarza, publicysty, wydawcy i nauczyciela. W swej nauce i publikacjach ksi��kowych ks. Jan zwalcza� zabobony, przes�dy i ciemnot� w�r�d wiernych. Dlatego te� czu� potrzeb� rozwijania szkolnictwa; sam przy tutejszym ko�ciele za�o�y� szko�� parafialn�, a edukacj� prowadzi� tak�e w r�nych cz�ciach swej rozleg�ej parafii. Utworzy� r�wnie� fundacj� wspieraj�c� ubogie ma��e�stwa. Ksi�dz Bohomolec, b�d�c z natury realist�, nie wierzy� w powodzenie Powstania Ko�ciuszkowskiego, za co spotka�y go szykany. Jednak depresja spowodowana upadkiem Ojczyzny spowodowa�a chorob� psychiczn�. Zmar� w szpitalu Bonifratr�w w 1795 r. i spocz�� na Pow�zkach.

Po rozbi�rce ko�cio�a �w. Stanis�awa w czasie budowy napoleo�skich umocnie�, niekt�re z element�w wyposa�enia umieszczone zosta�y w dzisiejszym ko�ciele MB Loreta�skiej przy ul. Ratuszowej, m.in. by�a to wspomniana figura Matki Boskiej Kamionkowskiej i ambona, gdzie znajduj� si� do chwili obecnej (dla statui Madonny jest to ju� trzecia praska �wi�tynia, gdzie odbiera cze��). Podczas fortyfikowania r�wnie� zniwelowano wspomniany parafialny cmentarz, zabudowania plebanii, szko�y parafialnej i szpitala. Rozebrano wolno stoj�c� dzwonnic�.

Dzi� po ko�ciele, cmentarzu i parafialnych zabudowaniach nie pozosta� �aden �lad. Warto jednak przypomnie�, i� odbiegaj�ca na po�udnie od ulicy Okrzei ulica Wrzesi�ska jeszcze przed wiekiem nosi�a miano Ko�cielnej, na pami�tk� nieistniej�cego ju� tu od stu lat ko�cio�a. By� mo�e, �e i znajduj�cy si� do dzi� przy ul. Okrzei obok przystanku autobusowego (vis a vis budynku apartamentowca "Symfonia") drewniany, zmursza�y ze staro�ci krzy�, zwi�zany jest z dawn� skaryszewsk� �wi�tyni� i cmentarzem. Z bardzo du�ym prawdopodobie�stwem wyznacza miejsce, gdzie si� znajdowa�y.

---

�eby powi�kszy� miniatur� kliknij na niej

---